MOI MISI  - faya siton no bro mi so

Voor mij is Keti Koti een herinnering voor de tot onafhankelijk gemaakte slaven en hun nakomelingen. Ik doe zelf niet mee aan de  Keti Koti viering en heb het ook nooit bewust gevierd. Voor zover ik het mij kan herinneren was het het gewone leven, zoals elke dag. Als kind in Su ging ik soms met anderen kijken naar de Keti Koto optocht in de Gravenstraat (tegenwoordig Henk Aaronstraat). Ik trok geen speciale kleding aan zoals anderen wel deden (bijvoorbeeld Koto en Anisa). Keti Koti betekende in Su: eten, drinken, bezoek aan de Palmentuin, happening aan de waterkant (botenwedstrijd), kermis, optocht en als je uit de gegoede burgerij kwam een receptie in het paleis.

Toen ik hier in Nederland kwam wonen, merkte ik dat elk jaar Keti Koti werd gevierd maar ik heb nooit eraan deel genomen. Ik kijk lekker op de bankloket naar de happening in het Oosterpark en de optocht naar het park, op de televisie.

De Surinaamse generatie van nu schenkt heel veel aandacht aan het slavernijverleden. Oorzaak: men is gaan reizen (Ghana) en de mensen werden geconfronteerd met datgene wat de tot slaaf gemaakten moesten ondergaan. Ze kregen antwoord op datgene wat als taboe werd beschouwd. Niks uit dat verleden was bekend. Wel wist men dat de Surinaamse creool afstammeling was van de slaven, gehaald uit Afrika.

Met mijn jongens heb ik nooit gesproken over het slavernijverleden. Het zegt ze niets. Het is geen belangrijk feest in mijn kleine familie. Ik kan daar dus niet zoveel over vertellen. Bovendien was het voor vele families een gesloten boek. Ze hadden niet veel info vanuit het verleden die zij konden doorgeven. Het slavernijgebeuren werd verzwegen, ook omdat zij er niet heel veel van afwisten. Als kind paste jij je aan aan de opvoeding van je opvoeders en meer niet. Op school werd er tijdens de geschiedenisles ietsje pietsje over de slavernij verteld.

In Su is het een nationale feestdag maar wat mij betreft hoeft het niet hier. Stel je voor, als dat zou gebeuren dan zouden de andere mensen die hier wonen ook een vrije dag willen opeisen. Dan is het hek van de Dam. 

Hier een lied gekoppeld aan een anekdote, een leuke herinnering van een Surinaams liedje gezongen door wijlen mijn oma,  voor mij als kind en later  ook voor mijn jongens toen ze klein waren. Ze leeft niet meer, maar haar liedjes ben ik nooit vergeten.

Brada Tjadorsie, Brada Tjadorsie
Pe yu ben tan, Pe yu ben deh
Gran weh keba na djing djing loi
Bim Bam Bom, Bim Bam, Bim Bam Bom  

Broeder Tjadorsie,
Waar was je, waar ben je zo lang gebleven?
De kerkklokken zijn reeds aan het luiden.
Bim Bam Bom, Bim Bam, Bim Bam Bom

De tekst is door de loop van jaren aangepast. Je zou het kunnen vergelijken met het lied 'Vader Jacob'. Het gaat over een kerkganger Tjadorsie genaamd (eigennaam niet te vertalen) die de kerkdienst op de zondag bezocht. Na de afschaffing van de slavernij werden de meesten van ze gedoopt en werden trouwe kerkgangers. Ze werden protestanten of katholieken. Ze bezochten trouw de kerk. Tjadorsie was de koster die de kerkklok moest luiden. Op een zondag was hij laat voor de kerkdienst. Hij werd daarom aangesproken door de andere kerkgangers.

Nog een lied: Faya Siton. Dit is gebaseerd op de slavenhouders die hun slavenmeisjes straften als ze niet hadden voldaan aan de aan hen opgedragen taken. Ze werkten op de koffieplantages en als ze geen goede oogst hadden aangeleverd moesten ze in een kring gaan zitten. Ze kregen dan een gloeiend hete steen in hun handen die ze moesten doorgeven. De slavinnen hebben er een lied van gemaakt. Het werd later een spel. Ze gaven soms ook door middel van zang en spel aan wanneer één van de slaven was vermoorde

Faya Siton no bron mi so,
no bron mi so
no bron mi so
Agen Masra Jantjie kiri suma pitjin,
agen Masra Jantjie kiri suma pitjin

Vuursteen verbrand mij toch niet zo,
verbrand mij toch niet zo
verbrand mij toch niet zo
Alweer heeft meester Jan een mensenkind vermoord,
alweer heeft meester Jan een mensenkind vermoord

Op school werd vroeger dit lied later, met nog vele andere liedjes, aan de kinderen aangeleerd als spel. Ze kenden echter de achtergrond niet dat het ging om een verschrikkelijke situatie.