MARTHA KOENDERS - NANA OHEMAA

Keti Koti betekent voor mij: de bewustwording van de slavernij van onze voorouders. Of we echt vrij zijn is nog maar de vraag. Kunnen we het wel echt vieren? Of is het eerder bezinnen? Er moet nog zoveel bevrijding komen. Ik heb het over gelijke rechten, mensen met een andere kleur hebben nog steeds te maken met uitsluiting en er is nog heel veel discriminatie en racisme. Ik denk dat het in wezen te maken heeft met de mens zelf. In Suriname heb je ook racisme. Bijvoorbeeld als men mensen uit het binnenland 'djuka' noemt, dan is dat ook racistisch. De laatste jaren ben ik me meer bewust geworden van allerlei dingen. Vroeger vierde ik in Nederland ook Sinterklaas enzo, maar met mijn kleinkinderen vieren wij het tegenwoordig van begins af aan zonder zwarte Piet.

De periode van 1 juni tot en met 30 juni is een periode van bezinning en herdenken, In die periode ben ik er het meest mee bezig, maar eigenlijk speelt het het hele jaar wel mee, dan ben je in je hoofd toch bezig met de voorbereidingen, het bedenken hoe je het de komende keer gaat doen. Op 1 juli ga ik wel naar activiteiten en kleed ik me feestelijk, maar de periode van bezinning is voor mij toch de belangrijkste.

30 juni is Kabra Neti, de vooravond van de bevrijding. We dragen dan de kleuren blauw, wit en zwart, de kleuren van de kabra. Zo droegen de mensen op de plantages hun kleding als ze met hun cultuur bezig waren, voordat ze de bijbel in hun handen gestopt kregen. Het zijn ook de kleuren zoals de 'bigi sma's', de ouderen, ze droegen. Vrouwen dragen dan ook hoofdbedekking, dat heeft te maken met respect. Tijdens de Kabra Neti van 30 juni 2021,  de avond waar jij bij was en waarvan je ook protretten hebt gemaakt, draag ik een angisa 'Mis' de Neef' (zie de foto bij de tori van Nathaly). Maar soms draag ik ook wel een 'Pau tere'. De doek die ik over mijn schouder draag, is net als het insigne, van aflegvereniging Andressa bun mama,  waar ik lid van ben.

Er werd vroeger, thuis in Suriname, in mijn familie, niet over het slavernijverleden gesproken. De mensen waren zich er niet bewust van. Ik ben zelf pas een aantal jaren bewust met mijn cultuur bezig. Vroeger hoorden de mensen andere dingen, mooie verhalen over de kolonisten enzo. Eén juli werd toen ook wel gevierd, maar ik heb er geen speciale herinneringen aan.

Eigenlijk is men er hier in Nederland bewuster mee bezig dan in Suriname. Hoe wij het hier vieren, zo doen ze het daar niet. Woorden als 'neger' en 'creool' worden daar nu ook nog meer gebruikt dan hier. Het is ook fijn om te merken dat witte mensen het woord 'neger' bijna niet meer gebruiken. Ik heb de Winti-cultuur eigenlijk pas hier in Nederland leren kennen. Het mocht niet van de mensen die met de bijbel kwamen, het was afgoderij, bijgeloof. Maar ik ben niet tegen de kerk, hoor. De twee geloven zouden samen moeten kunnen gaan.

Mijn kleinkinderen, de kinderen van mijn dochter, zijn echt bezig met hun Afrikaanse afkomst. Vooral mijn kleinzoon, die nu 20 jaar oud is, is zeer geïnteresseerd. Kijk, ik ben Afrikaans. Een Chinees die zich in Suriname heeft gevestigd en daar al járen woont blijft toch ook Chinees? Zo zie ik het.

Voor mij mag 1 juli wel een Nationale feestdag, een vrije dag worden. Een mooi goedmakertje op al die ravage en ellende! Maar ik vind dan vooral ook dat 30 juni een plechtige herdenking zou moeten zijn. Vergelijk het met 4 en 5 mei. De dodenherdenking is ook gescheiden van de feestdag. Wanneer je het scheidt, is het makkelijker om je je er bewust van te zijn, in plaats van wanneer je op de eerste juli herdenkt en meteen daarna gaat dansen en feesten. NiNsee (Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfgoed) heeft zoiets wel geprobeerd, in de tijd van burgemeester Van der Laan, maar dat liep toen uit op rellen. De mensen waren boos, omdat ze dachten dat het hele feest van ze werd afgepakt. Dat was en is natuurlijk niet de bedoeling.

Een Ghanese man zei eens tegen me: jouw Afrikaanse naam is Nana Ohemaa. 'Ohemaa' is een woord uit het Twi, een Ghanese taal en het betekent 'koningin'. 'Nana' maakt het compleet, want dat is de titel die gebruikt wordt om de status van een koning of koningin aan te geven.

* * * * * * * * 

Martha Koenders aka Nana Ohemaa
Heeft gewerkt als gediplomeerd verpleegster.
Geboren in Suriname (Paramaribo). Woont nu al 51 jaar in Nederland (Amsterdam).